De waterschappen zetten de komende jaren alle zeilen bij om te blijven zorgen voor een veilig, mooi en duurzaam Nederland. Zij dienen daarvoor antwoorden te vinden op belangrijke vraagstukken. Denk aan klimaatverandering, toenemende verstedelijking en het alsmaar nijpender gebrek aan ‘ruimte voor water’. Ze hebben bovendien te maken met steeds strengere eisen en doelstellingen, bijvoorbeeld op het gebied van waterkwaliteit en energiegebruik. Ook wordt de maatschappelijke en bestuurlijke omgeving waarin ze hun werk doen, steeds complexer. De oplossingen liggen meestal niet voor het oprapen.
Nieuwe kennis en innoverend vermogen zijn daarbij onmisbaar, zoals het Nationaal Waterplan terecht stelt. Steeds vaker treden de waterschappen daarom buiten gebaande paden en bewandelen ze nieuwe wegen. Vanuit hun verantwoordelijkheid voor veiligheid, duurzaam waterbeheer en waterkwaliteit werken zij als regionale waterautoriteit aan creatieve en innovatieve oplossingen voor de samenleving van vandaag én morgen. Dat gebeurt vaak samen met organisaties als de Unie van Waterschappen, de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer en Leven met Water. Ook de wetenschap en het bedrijfsleven zijn er regelmatig bij betrokken. In deze brochure geven we u een indruk van innovaties en vernieuwende initiatieven in het regionale waterbeheer.
Wonderlijke watersystemen
Ook brengt het programma waterschappers en wetenschappers direct met elkaar in contact, zodat reeds aanwezige kennis snel terecht komt bij de regionale waterbeheerders en de wetenschappers hun onderzoek kunnen richten naar vragen uit de praktijk. * Nederland is een slotenland bij uitstek. Sloten spelen een belangrijke rol bij onze waterbeheersing, maar zijn tegelijkertijd een rijke bron van natte natuur.
Toch weten we nog weinig over de biodiversiteit van de verschillende sloottypen, over het ‘zelfreinigend vermogen’ van sloten en hoe we dit kunnen versterken. Ook is onduidelijk hoe we sloten het best kunnen beheren en onderhouden om de ecologische kwaliteiten te verstevigen. STOWA werkt samen met maar liefst veertien waterschappen aan grensverleggend onderzoek om antwoorden te vinden op deze vragen. Dit ‘PLONS’- onderzoek wordt uitgevoerd aan de Universiteit van Wageningen en bij Alterra.
Wat vooraf ging..
Omgaan met klimaatverandering was in 2019 een onderwerp dat de Nederlandse samenleving bezighield: het Klimaatakkoord kwam tot stand, scholieren organiseerden klimaatstakingen en de langdurige droogte en hitterecords maakten voor iedereen concreet wat klimaatverandering kan betekenen. Meebewegen met klimaatverandering wordt steeds belangrijker en de watersector is daar al volop mee bezig. 2019 stond ook in het teken van een aantal probleemstoffen.
Het werd duidelijk dat we anders om moeten gaan met de nadelige effecten van PFAS en stikstof, in het belang van onze gezondheid, de natuur en de voortgang van de uitvoering van projecten.
In 2019 werkte de Nederlandse watersector weer met grote inzet aan veilig, gezond en voldoende water. Een greep uit de resultaten:
In 2020…
- kwamen voor bijna alle gemeenten en waterschappen stresstesten gereed die de kwetsbaarheid voor wateroverlast, droogte, hitte en de gevolgen van overstromingen in beeld brengen;
- ging het Kennisprogramma Zeespiegelstijging van start, om Nederland voor te bereiden op de grote uitdagingen die ontstaan als de zeespiegel sneller gaat stijgen;
- werkten de waterschappen en Rijkswaterstaat aan de versterking van bijna 600 kilometer primaire waterkeringen; • brachten de waterbeheerders de effectiviteit van maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water in beeld;
- bracht de Beleidstafel Droogte haar eindrapport uit, met 46 aanbevelingen om Nederland weerbaarder te maken tegen droogte;
- bleek uit bedrijfsvergelijkingen van waterschappen dat rioolwaterzuiveringsinstallaties vrijwel nooit stilliggen door storingen: in 2018 waren ze 99,99% van de tijd beschikbaar;
- bleek uit wetenschappelijk onderzoek dat de drinkwatersector de hoogste productiviteitsgroei kent van vijftien onderzochte publieke sectoren, vooral door de introductie van de benchmark;
- gingen de eerste grote projecten voor de Programmatische Aanpak Grote Wateren van start; het programma richt zich op het IJsselmeergebied, de Zuidwestelijke Delta, de Grote Rivieren en de Waddenzee en Eems-Dollard;
- sloten twintig partijen de Green Deal Aquathermie om te verkennen of de Nederlandse wateren te benutten zijn als warmte-koudebron, als bijdrage aan de energietransitie;
- stelden de ministers van BZ, EZK, IenW en LNV de Nederlandse Internationale Waterambitie (NIWA) op, met het doel om honderd miljoen mensen wereldwijd meer waterzekerheid en waterveiligheid te bieden.
Deltaplan Zoetwater
Voor Nederland heeft zeespiegelstijging grote consequenties. Het IPCC-rapport onderstreept dan ook het belang van het nationale Kennisprogramma Zeespiegelstijging dat in september 2019 van start is gegaan. Het doel is meer inzicht te krijgen in het smelten van de ijskappen op Antarctica die tot zeespiegelstijging leiden. Daarnaast brengt het kennisprogramma in beeld in hoeverre de huidige waterveiligheidsstrategieën en de huidige zoetwatervoorziening op termijn houdbaar zijn en wat mogelijke alternatieven zijn voor de korte en lange termijn. Het Expertise Netwerk Waterveiligheid heeft eind 2019 het belang van deze doelen onderschreven in een advies. De resultaten worden in 2026 benut bij de tweede herijking van deltabeslissingen en regionale strategieën van het Deltaprogramma.